سالیجان شریپف فضانورد مسلمان روسی وسفر به ایران

سالیجان شریپف فضانورد مسلمان روسی وسفر به ایران -- در ادامه مطلب

سالیجان شریپف؛ فضانورد مسلمان

«سالیجان شریپف»، سیصد و هفتاد و پنجمین فضانورد جهان و هشتاد و هشتمین کیهان‌نورد روسیه است. وی طی دو پرواز فضایی خود ٢٠١ روز و ١۴ ساعت و ۴٨ دقیقه و ۵٣ ثانیه را در فضا سپری کرده که ١٠ ساعت آن در فضای باز صرف دو راهپیمایی فضایی شده است. «سالیجان شریپف» در ٢۴ آگوست ١٩۶۴ در شهر اوزگن در جمهوری قیرقیزستان (شوروی سابق) به دنیا آمد. دبیرستان را در سال‌١٩٨١ در همان شهر به پایان رساند. با توجه به علاقه‌ای که به هوانوردی داشت، به آموزشگاه عالی هوانوردی نظامی خارکف راه یافت و در رشته مهندسی هوایی به تحصیل خود ادامه داد. «شریپف» در سال ‌١٩٨٧ این آکادمی را در شته مهندسی و فرماندهی جنگنده‌های تاکتیکی به اتمام رساند. در سال ‌١٩٩۵ نیز از دانشکده کاتوگرافی مسکو درجه مهندسی و کارشناسی‌ارشد مدیریت محیط‌زیست را دریافت کرد.

وی از سال ‌١٩٨٧ تا ١٩٩٠ به‌عنوان مربی آموزش خلبانی هنگ هفتم حمل‌ونقل هوایی دوره‌های آموزشی برای کارمندان بخش حمل‌ونقل هوایی و توسعه نیروی هوایی نظامی منطقه آسیای مرکزی در شهر توکماک خدمت کرده است. از هشتم آگوست١٩٩٠ با پیشنهاد فرماندهی نیروی هوایی روسیه به جمع کیهان‌نوردان این کشور پیوست. آموزش وی از اکتبر همین سال آغاز شد و تا مارس سال ‌١٩٩٢ ادامه یافت. در پایان دوره، «شریپف» با عبور از امتحان بسیار دشوار توانست به‌طور رسمی عنوان فضانورد را به دست آورد. از ٢۴ آوریل ١٩٩٢ او به‌عنوان فضانورد در گروه‌های آماده‌سازی برای پرواز به مجتمع فضایی میر فعالیت می‌کرد. به‌دنبال بستن قرارداد همکاری بین سازمان فضانوردی روسیه (روس‌کاسموس) و سازمان فضانوردی آمریکا (ناسا)، از ٢٨ جولای سال ١٩٩٧ برای پرواز با شاتل فضایی انتخاب شد. از آگوست ١٩٩٧ تا ژانویه سال‌١٩٩٨ او به‌عنوان متخصص مأموریت خدمه STS-٨٩ در مرکز فضایی جانسون آموزش دید.

وی همچنین از ٢٣ تا ٣١ ژانویه سال ‌١٩٩٨ به‌عنوان متخصص مأموریت، با کیهان‌پیمای اندیور به فضا سفر کرد. هدف اصلی این سفر، الحاق اندیور به ایستگاه «میر» و جایگزینی عضو آمریکایی خدمه پرواز بود. نخستین مأموریت مداری «شریپف»، هشت روز و ١٩ ساعت و ۴۶ دقیقه و ۵۴ ثانیه طول کشید. پس از این سفر، طبق روال معمول، «شریپف» در چند گروه از خدمه پروازی به‌عنوان عضو جانشین شرکت کرد و با آنها آموزش دید تا اگر برای یکی از فضانوردان مشکلی پیش‌ آید، وی به‌عنوان عضو علی‌البدل، کار وی را ادامه دهد. سرانجام بار دیگر فرصت سفر به فضا به او رسید و به‌عنوان فرمانده ناو سایوز تی.‌ام. آ-۵ در قالب دهمین گروه اعزامی به ایستگاه فضایی بین‌المللی، راهی مدار زمین شد. این مأموریت در ١۴ اکتبر سال‌٢٠٠۴ آغاز و پس از ١٩٢ روز و ١٩ ساعت و یک دقیقه و ۵٩ ثانیه در ٢۴ آوریل ٢٠٠۵ پایان یافت. در طول این پرواز، او دو راهپیمایی فضایی انجام داد که جمعا ١٠ ساعت طول کشید.

وی از اکتبر ٢٠٠۵ تا می ٢٠٠۶ به‌عنوان نماینده از طرف مرکز آموزش کیهان‌نوردان روسیه در مرکز فضایی جانسن آمریکا آموزش و تمرین کیهان‌نوردان برای پرواز به ایستگاه فضایی بین‌المللی را زیر نظر داشت. «شریپف» در سال ‌٢٠٠٨ از پروازهای فضایی کناره‌گیری کرد، اما همچنان در مرکز آموزش کیهان‌نوردان روسیه در جهت انتقال تجربیات ارزنده خود به فضانوردان جدید و آموزش آنان فعالیت دارد. وی به پاس خدماتش به فضانوردی، چندین مدال دریافت کرده که از جمله می‌توان به مدال‌های «ستاره طلایی قهرمان فدراسیون روسیه»، مدال «شایستگی در توسعه کیهان»، «ستاره طلا» (نشان قهرمان جمهوری قرقیزستان)، مدال «پرواز فضایی» ناسا و… اشاره کرد.

سفر سالیجان شریپف به ایران

سالیجان شریپف، سیصد و هفتاد و پنجمین کیهان نورد جهان و هشتاد و هشتمین کیهان نورد روس چندی پیش به دعوت انجمن نجوم دامغان، مهمان اهالی خونگرم این شهر کویری بود. او در مدت یک هفته‌ حضور خود در ایران، طی نشست‌هایی در دانشگاه دامغان و چند دانشگاه دیگر استان سمنان از تلخ و شیرین سفرهای فضایی و تجارب خود طی دویست روز اقامت در فضا و دو راهپیمایی فضایی اش سخن گفت.

حضور در ایران، فرصتی مغتنم برای گفت‌و‌گو با این کیهان نورد برجسته بود. او که طی سفرهای فضایی خود حدود ۶۵ آزمایش علمی را در فضا انجام داده است، می گوید: هر گروه فضایی برنامه خاص علمی را دنبال می کند و فضانورد باید تحقیقات خاصی را در مدت حضور خود در فضا انجام دهد. فضانورد فقط یک خلبان نیست بلکه به نوعی دانشمند است چون وقتی آزمایش علمی انجام می دهد باید بتواند به زبان علم با دانشمندان تبادل نظر کند.

 در زمان سفر به فضا چه حسی داشتی؟

حسی که یک سفر فضایی در انسان ایجاد می کند با هیچ یک از حس هایی که روی زمین داریم، قابل مقایسه نیست. دیدن زمین از فضا، لایه نازکی که زمین را در برگرفته و ستارگانی که حتی قادر به شمارش آنها نیستیم، احساس خاصی به انسان می‌دهد. این حس که به عنوان تنها انسان در فضا نماینده همه انسان‌ها هستی و از همه انسان های روی زمین به خدا نزدیک تری!

فضاپیما در مدت ۵۲۰ ثانیه از زمین بلند شده و به فضا می رود و اولین چیزی که در نخستین لحظات ورود به فضا احساس می کنید، حس بی وزنی است.

از پنجره سفینه، زمین را همانند کره‌ای آبی در زمینه‌ای کاملا سیاه می‌بینید. سیاهی محض که در زمین قابل مشاهده نیست.
با این که قبل از پرواز عکس‌های زیادی از زمین در فضا دیده بودم و می‌توانستم منظره ای را که با آن مواجه می شوم تصور کنم ولی تا وقتی از آن بالا به زمین نگاه نکنید، نمی توانید تصور کنید که سیاره ما تا چه حد کوچک، زیبا و شکننده است.

 آیا زمان کودکی یا تحصیل فکر می کردی که روزی فضانورد شوی؟

از کودکی همواره در آرزوی سفر به فضا بودم و برای رسیدن به این هدف تلاش می کردم به طوری که وقتی به دانشکده هوایی رفتم تقریبا مطمئن بودم که روزی فضانورد می شوم. برای رسیدن به این موقعیت باید در مدرسه و آموزشگاه هوایی و … همیشه بهترین بهترین باشید تا از بین هزاران نفر انتخاب

شوید.

 هنگام سفر به فضا نخستین جمله ای که به زبان آوردی چه بود؟

زمانی که موتورهای فضاپیما شروع به کار کرد اولین جمله من مثل هر مسلمان قبل از انجام هر کار، «اعوذ بالله من الشیطان رجیم بسم الله الرحمن الرحیم» بود و آرزو کردم که سفری بی خطر پیش رو داشته باشیم. البته لحظه ای که فضاپیما از زمین بلند می شود کیهان نوردان روسی بنا به سنتی که از زمان یوری گاگارین باقی مانده می گویند: بزن بریم.

 هنگام راهپیمایی فضایی چه حسی داشتی، آیا هنگام خارج شدن از ایستگاه فضایی نترسیدی؟

این تجربه حقیقتا وحشتناک است؛ البته ترسی که کاملا منطقی است. حس انسان وقتی از پنجره ایستگاه به فضا نگاه می کند با وقتی که دریچه باز شده و خود را در فضای بی کران تنها می بیند کاملا متفاوت است. قدم گذاشتن در فضای باز و دور زدن ایستگاه بزرگ فضایی در حالی که زمین را از بالا در فاصله ای بسیار دور می بینید حقیقتا ترسناک است.

با این که حین آموزش در زمین در استخرهای بسیار بزرگ، راهپیمایی فضایی و کار با تجهیزات ایستگاه را بارها تمرین کرده بودم ولی انجام واقعی آنها حس دیگری دارد. برای توصیف این حالت، تصور کنید که در طبقه پنجاهم یک ساختمان بلند قصد دارید با دست از ساختمان بالا بروید. در لحظات اول، ضربان قلب انسان به شدت بالا می رود ولی بعد از چند دقیقه که مشغول کار می شوید، شرایط برای شما عادی می شود.

دلتنگی‌های فضایی و نگاهی تازه به زندگی

 وی در پاسخ به این سوال که آیا در مدت اقامت در فضا غیر از خانواده و نزدیکان خود برای چیز دیگری هم در زمین دلتنگ شده یا نه، گفت: ماه اول حضور در فضا که همه چیز برای انسان تازگی دارد و کارهای زیادی برای انجام دادن هست، بسیار خوب است ولی به تدریج دلتنگی سراغ انسان می‌آید. دلتنگی که تجربه کردم به حدی است که فکر نمی کنم هیچ گاه انسانی حاضر باشد برای سفر بدون بازگشت به مریخ و سیارات دور داوطلب شود. حس دیگری که نمی توانم توصیف کنم، مربوط به لحظه ای است که پس از بازگشت از فضا قدم بر زمین سفت گذاشتم!

 آیا سفر به فضا بر نگاه فضانوردان نسبت به زندگی هم تاثیری دارد؟

وقتی به گروه فضانوردان ملحق شدم و فضانوردان قبلی را دیدم به نظرم عجیب و غریب آمدند. گویی به همه مسایل و مشکلاتی که ما را نگران می کنند، جور دیگری نگاه می کردند. دوستان هم دوره من هم بعد از بازگشت از فضا، انسان‌های دیگری شده بودند. وقتی هم که خودم از فضا برگشتم، چنین تغییری را در خود احساس کردم. وقتی به فضا می روی و زمین را کره ای بسیار کوچک در بین انبوه ستارگان و سیارات می بینی، با تمام وجود احساس می کنی که مشکلات و مسایل روزمره که قبلا نگرانت می‌کرد تا چه اندازه کوچک و بی اهمیت است.

سفر به مریخ با همکاری همه کشورها

 آیا برنامه ای برای سفر به مریخ هم وجود دارد؟

سفر به مریخ سفری نیست که یک کشور به تنهایی بتواند آن را انجام دهد چرا که سفری بسیار پرهزینه است و برای  انجام این کار باید تمامی سازمان های فضایی جهان با یکدیگر همکاری کنند.

 توقف پرتاب شاتل ها اختلالی در فعالیت ایستگاه فضایی بین‌المللی ایجاد نکرده ؟

قدیمی شدن و بازنشستگی تجهیزات فضایی امر دور از ذهنی نیست. زمانی بود که تجهیزات ایستگاه فضایی توسط شاتل ها به فضا منتقل می شد ولی وقوع دو سانحه برای کیهان پیماهای شاتل باعث شد ناسا برنامه شاتل ها را لغو کند.البته به دلیل این که قسمت آمریکایی ایستگاه فضایی تکمیل شده، توقف پرتاب شاتل ها مشکلی برای فعالیت های آنها در ایستگاه ایجاد نکرده  و برنامه علمی آمریکا مسیر خود را می پیماید. با توجه به پرتاب سفینه های باری از روسیه و فضاپیماهای ژاپنی که قراراست بدین منظور استفاده شوند نیازی به شاتل ها نیست، مضافا این که فضانوردهای آمریکایی به طور مرتب با فضاپیماهای روسی سایوز به ایستگاه منتقل می شوند و آمریکایی ها هر تعداد فضانوردی را که مدنظر دارند همواره در ایستگاه حفظ می کنند.

 ناسا درصدد است فضاپیماهایی به عنوان جایگزین شاتل‌ها بسازد که پیش بینی می شود تا سال ۲۰۱۷ یا ۲۰۱۸ آماده شوند. این فضاپیماها تقریبا مشابه سایوز (کپسول دار) هستند.

آیا روس ها هم برنامه ای برای جایگزینی سایوزها دارند؟

همین الان هم فضاپیماهای سایوز هربار که به فضا پرتاب می شوند از لحاظ امکانات و قابلیت ها نسبت به پروازهای  قبلی  ارتقا یافته اند ولی ظاهر آن تغییر نمی کند. هرچند برنامه خاصی برای جایگزینی آنها مطرح نیست. البته برنامه بلندمدتی وجود دارد که سفینه جدیدی ساخته شود ولی در حال حاضر بحث بودجه و مسایل مالی آن مطرح است و قرار است پایگاه پرتاب جدیدی در شرق روسیه ساخته شود که پرتاب فضاپیمای جدید از آن پایگاه صورت گیرد.  با جابجایی پایگاه فضایی احتمالا سفینه دیگری هم پرتاب می شود که به جای سه نفر قابلیت جابجایی شش نفر را خواهد داشت.

 سفرهای درازمدت فضایی چه مشکلات و عوارضی دارد؟

فشار بسیار زیادی چه در لحظه پرتاب و چه در لحظه بازگشت به زمین به بدن فضانورد وارد می شود. سرعت زیاد، حالت بی وزنی و تشعشعات فضایی هر یک می توانند تاثیرات زیادی روی ارگانیسم بدن انسان بگذارند که البته اغلب این موارد پیش بینی شده و برای پیشگیری از آنها برنامه ریزی شده است. با این حال هر فضانوردی بعد از بازگشت از فضا همچنان مشکلاتی دارد، برای مثال نمی تواند درست راه برود یا سرگیجه دارد که امری طبیعی است. مشکلات و عوارض جسمی سفر به فضا معمولا پس از شش ماه تا حداکثر دو سال رفع می شوند.

 سفر به ایران چطور بود؟
قبل از سفر به ایران اصلا فکر نمی کردم بیش از یکی دو روز بتوانم در یک شهر بمانم ولی علاقه و کنجکاوی فراوان مردم خصوصا دانشجویان به فضا باعث شد که گذشت زمان را احساس نکنم و خوشحالم که توانسته ام بخشی از تجارب خود را در اختیار دانشجویان ایرانی قرار دهم.

————————————————-

نگاهی  اجمالی به زندگی سالیجان شریپف

۱۹۶۴ : تولد در شهر اوزگن در جمهوری قرقیزستان

۱۹۸۱ : پایان دبیرستان

۱۹۸۷ : فارغ التحصیلی در مهندسی جنگنده های تاکتیکی در آموزشگاه عالی هوانوردی نظامی خارکف
۱۹۹۰ : انتخاب برای پروازهای فضایی

۱۹۹۵ : اخذ کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست از دانشکده کاتوگرافی مسکو

از ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۰ : مربی آموزش خلبانی هنگ هفتم حمل و نقل هوایی

اوت ۱۹۹۰ : عضو کیهان نوردان روسیه با پیشنهاد فرماندهی نیروی هوایی

مارس ۱۹۹۲ : پایان دوره فضانوردی

آوریل ۱۹۹۲ : عضویت در گروه های آماده سازی برای پرواز به مجتمع فضایی میر

ژوئیه ۱۹۹۷ : انتخاب برای پرواز با شاتل فضایی

اوت ۱۹۹۷ : آغاز دوره ی آموزشی در مرکز فضایی جانسون
ژانویه ۱۹۹۸ : نخستین ماموریت فضایی به مدت هشت روز و ۱۹ ساعت با کیهان پیمای اندیور

۱۴ اکتبر ۲۰۰۴ : آغاز سفر ۱۹۲ روزه به فضا. در این پرواز، او دو راهپیمایی فضایی انجام داد که جمعا ۱۰ ساعت طول کشید.
اکتبر ۲۰۰۵ تا مه ۲۰۰۶ : مربی آموزشی در مرکز فضایی جانسن آمریکا

۲۰۰۸ : کناره گیری از پرواز های فضایی و بازگشت به مرکز آموزش کیهان نوردان روسیه....